Zewnętrzne czynniki środowiskowe takie jak substancje rakotwórcze, narażenie na promieniowanie oraz wirusy, stanowią 80-90% wszystkich przyczyn chorób nowotworowych. Pozostałymi, wewnętrznymi czynnikami są: osłabienie systemu odpornościowego, dziedziczność, starszy wiek oraz zmiany stylu życia. Według raportów WHO, 35% substancji rakotwórczych pochodzi ze spożywanego przez nas pożywienia i napojów, a 30% z palenia tytoniu.

Mówiąc o substancjach rakotwórczych, ludzie mają zazwyczaj na myśli dodatki spożywcze, chemiczne środki rolnicze itp. Czym jednak dokładnie są substancje rakotwórcze? Substancje te nazywane inaczej jako Carcinogeny (czyt. karcinogeny), są środkami wywołującymi zmiany w komórkach organizmu, mogącymi prowadzić do wzrostu guzów nowotworowych i raka. Pozwolę sobie najpierw wyjaśnić, w jaki sposób substancje rakotwórcze powodują wzrost guzów i komórek nowotworowych. Proces formowania się raka odbywa się w 2 fazach. Pierwszą nazywamy tzw. fazą inicjacji, zaś drugą fazą rozwoju.

Przerzuty limfogenetyczne	Stanowią one typ przerzutów, w których w procesie rozwoju choroby, komórki rakowe z tkanek nowotworowych przeniknęły do układu krwionośnego, mogąc w jego wnętrzu przemieszczać się do różnych części organizmu.
Przerzuty w układzie limfatycznym	Stanowią one typ przerzutów, w których w procesie rozwoju choroby komórki rakowe z tkanek nowotworowych przeniknęły do sąsiadujących węzłów chłonnych, a wędrując z limfą infekowały kolejne węzły chłonne, by ostatecznie przedostać się do krwioobiegu rozprzestrzeniając się po całym organizmie.
Przerzuty destrukcyjne	Ten rodzaj przerzutu, stanowi typ, za pomocą którego następuje stały, miejscowy, duży wzrost komórek nowotworu, tak, że przenikają one do sąsiadujących tkanek i organów; np. dzieje się tak w przypadku raka żołądka, którego komórki przenikając do jamy brzusznej powodują w jej obrębie nacieki nowotworowe.
Przerzuty kontaktowe	Stanowią typ przerzutów, za pomocą których nowotworowe komórki przedostają się do przyległych organów ciała; np. powikłania raka żołądka powodujące nowotwór wątroby.

Inicjacja jest procesem, w którym określony carcinogen tworzy drastyczne zmiany w DNA komórki. Najczęściej spotykanymi przykładami takich carcinogenów są:

Rozwój - jest drugim, mniej nagłym procesem, w którym substancje chemiczne absorbowane są do organizmu, co zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia carcinogenezy (czyli rozwoju choroby nowotworowej). proces jej powstania dokonuje się w wyniku formowania się substancji sprzyjających powstawaniu raka. Jakkolwiek substancje takie nie potrafią samodzielnie tworzyć komórek nowotworowych.

Inicjacja i rozwój różnią się od siebie sposobem stymulacji wzrostu nowotworu. Dopóty, dopóki normalne komórki nie reagują w żaden sposób na oddziaływanie carcinogenów, nie mogą przekształcić się w komórki nowotworowe.

CZYM SĄ SUBSTANCJE RAKOTWÓRCZE?